CHRZEST

WTAJEMNICZENIE CHRZEŚCIJAŃSKIE

WPROWADZENIE OGÓLNE

1.Ludzie uwolnieni z mocy ciemności przez sakramenty chrześcijańskiego wtajemniczenia [chrzest, bierzmowanie, Eucharystia] razem z Chrystusem umarli, razem z Nim pogrzebani i zmartwychwstali, otrzymują Ducha przybrania za synów i odprawiają z całym Ludem Bożym pamiątkę Śmierci i Zmartwychwstania Pańskiego.

2. Przez chrzest wszczepieni w Chrystusa stają się Ludem Bożym, a otrzymawszy odpuszczenie wszystkich grzechów, wyrwani z mocy ciemności, zostają wyniesieni do stanu przybranych synów (Rz 8, 15; Ga 4, 5). Odradzając się z wody i Ducha Świętego, stają się nowym stworzeniem i przez to zostają nazwani synami Bożymi i są nimi rzeczywiście. Naznaczeni darem tegoż Ducha Świętego w sakramencie bierzmowania, tym dokładniej upodobniają się do Pana i napełniają Duchem Świętym, tak aby niosąc o Nim świadectwo światu, doprowadzili jak najszybciej Ciało Chrystusa do pełni. Uczestnicząc następnie w zgromadzeniu eucharystycznym, przyjmują Ciało Syna Człowieczego i piją Jego Krew, aby otrzymać życie wieczne (por. 1J 3, 1) i wyrażać jedność Ludu Bożego; ofiarując zaś siebie razem z Chrystusem, mają udział w powszechnej Ofierze, którą jest cała społeczność odkupionych, składana Bogu przez Najwyższego Kapłana. Modlą się także, aby przez pełniejsze działanie Ducha Świętego cały rodzaj ludzki stał się jedną Rodziną Bożą. Te trzy sakramenty chrześcijańskiego wtajemniczenia tak się ze sobą łączą, że doprowadzają do pełnej dojrzałości wyznawców Chrystusa, którzy w Kościele i w świecie pełnią posłannictwo właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu.

I. GODNOŚĆ CHRZTU

3. Chrzest, brama do życia i królestwa Bożego, jest pierwszym sakramentem nowego prawa; przyniósł go Chrystus wszystkim ludziom, aby mieli życie wieczne (J 3, 5), a potem wraz z Ewangelią powierzył go swojemu Kościołowi, gdy polecił Apostołom: “Idźcie i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (Mt 28, 19). Dlatego to chrzest jest przede wszystkim sakramentem tej wiary, przez którą ludzie, oświeceni łaską Ducha Świętego, dają odpowiedź na Ewangelię Chrystusową. Kościół za swoje podstawowe i główne zadanie uważa pobudzanie wszystkich, czy to katechumenów, czy rodziców dzieci ochrzczonych, czy chrzestnych, do tej prawdziwej i czynnej wiary, dzięki której złączeni z Chrystusem, zawierają albo umacniają Nowe Przymierze. Do tego celu zmierza zarówno pasterskie nauczanie katechumenów i przygotowanie rodziców, jak liturgia słowa Bożego i towarzyszące obrzędowi chrztu wyznanie wiary.

4. Ponadto chrzest jest sakramentem, przez który ludzie wchodzą do wspólnoty Kościoła i tworzą razem budowlę na mieszkanie Boga w Duchu Świętym (Ef 2, 22), stają się królewskim kapłaństwem i świętym narodem (1P 2, 9). Chrzest jest także sakramentalnym węzłem jedności, łączącym wszystkich, którzy są nim naznaczeni. Ten niezmienny skutek w liturgii łacińskiej jasno wyraża sam obrzęd sakramentu, gdy w obecności Ludu Bożego ochrzczonych namaszcza się krzyżmem. Ze względu na to wszyscy chrześcijanie najwyższą czcią powinni otaczać obrzędy chrztu i nikomu nie wolno powtórnie go udzielić, jeżeli został ważnie udzielony także przez braci odłączonych.

5. Obmycie wodą, któremu towarzyszy słowo (Ef 5, 26), a tym właśnie jest chrzest, oczyszcza ludzi od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego i osobistego oraz czyni ich uczestnikami Bożej natury (2P 1, 4) i przybranymi dziećmi (por. Rz 8, 15; Ga 4, 5), chrzest bowiem, jak to wyrażają modlitwy poświęcenia wody, jest obmyciem odradzającym (por. Tt 3, 5) i narodzeniem, które pochodzi z nieba. Wezwanie Trójcy Przenajświętszej nad przystępującymi do chrztu sprawia, że naznaczeni Jej imieniem, poświęceni są Jej na własność i wchodzą we wspólnotę z Ojcem i Synem, i Duchem Świętym. Do tego głównego obrzędu przygotowują i prowadzą czytania biblijne, modlitwa wspólnoty i potrójne wyznanie wiary.

6. Chrzest dalece przewyższa oczyszczenia przepisane przez stare Prawo, bo sprowadza te skutki mocą tajemnicy Męki i Zmartwychwstania Pańskiego. Ci bowiem, którzy przyjmują chrzest, złączeni w jedno z Chrystusem na podobieństwo Jego śmierci i zanurzeni razem z Nim w śmierci (Rz 6, 4-5), są w Nim przywracani do życia i razem z Nim zmartwychwstają (por. Ef 2, 6). We chrzcie bowiem obchodzi się i odprawia misterium paschalne w tym znaczeniu, że przez nie ludzie przechodzą ze śmierci grzechu do życia. Dlatego przy udzielaniu chrztu, zwłaszcza w Wigilię Paschalną lub w niedzielę, powinna jaśnieć radość zmartwychwstania.

II. OBOWIĄZKI I CZYNNOŚCI PRZY UDZIELANIU CHRZTU

7. Przygotowanie do chrztu i chrześcijańskie nauczanie bezsprzecznie należy do Ludu Bożego, to jest Kościoła, który przekazuje i pielęgnuje wiarę otrzymaną od Apostołów. Przez posługę Kościoła Duch Święty powołuje dorosłych do Ewangelii, a dzieci otrzymują chrzest i wychowanie w wierze tego Kościoła. Jest bardzo ważne, aby już w przygotowaniu do chrztu z kapłanami i diakonami współpracowali katecheci oraz inni ludzie świeccy. Wypada ponadto, aby przy udzielaniu chrztu Lud Boży reprezentowali nie tylko sami chrzestni czy rodzice dziecka i bliscy, lecz w miarę możliwości także przyjaciele i członkowie rodziny, sąsiedzi i inni przedstawiciele miejscowego Kościoła. Wszyscy niech biorą czynny udział, aby okazał się wspólna wiara i wyraziła wspólna radość, z jaką nowo ochrzczonych przyjmuje się do Kościoła.

8. Zgodnie ze starodawnym zwyczajem Kościoła człowiek dorosły nie może być dopuszczony do chrztu bez chrzestnego, wybranego ze wspólnoty chrześcijańskiej. Ma on pomagać chrześniakowi przynajmniej w ostatnich przygotowaniach do przyjęcia sakramentu, a po chrzcie dbać o jego wytrwanie w wierze i w chrześcijańskim życiu. Podobnie przy chrzcie dziecka ma być obecny chrzestny, jako przedstawiciel zarówno rodziny ochrzczonego, rozszerzonej w znaczeniu duchowym, jak i Kościoła, naszej Matki; w razie potrzeby ma on wspierać rodziców w staraniu o to, aby dziecko doszło do wyznawania wiary i wyrażało ją życiem.

9. Chrzestny uczestniczy przynajmniej w końcowych obrzędach katechumenatu oraz w samym obrzędzie chrztu, aby przy chrzcie dorosłego poświadczyć jego wiarę, a przy chrzcie dziecka wyznać razem z rodzicami wiarę Kościoła, w której to dziecko otrzymuje chrzest.

10. Do przyjęcia zadania chrzestnego i wypełnienia czynności liturgicznych wymienionych wyżej w nrze 9 może być dopuszczony ten, kto:

a) został wyznaczony przez przyjmującego chrzest albo przez jego rodziców, albo przez tego, kto ich zastępuje, a gdy go nie ma, przez proboszcza lub szafarza chrztu i ma wymagane kwalifikacje oraz intencję pełnienia tego zadania;

b) jest wystarczająco dojrzały do pełnienia tego zadania, to znaczy ukończył 16 lat, chyba że biskup diecezjalny ustalił inny wiek, albo proboszcz lub szafarz ze słusznej przyczyny dopuszcza wyjątek;

c) przyjął trzy sakramenty wtajemniczenia: chrzest, bierzmowanie i Eucharystię oraz prowadzi życie zgodne z wiarą i z zadaniem, jakie ma pełnić;

d) nie jest ojcem ani matką przyjmującego chrzest;

e) jest jednym chrzestnym lub jedną chrzestną, chyba że dopuszcza się parę chrzestnych;

f) należy do Kościoła Katolickiego i prawo nie zabrania mu pełnienia zadań chrzestnego. Jeżeli rodzice przyjmującego chrzest wyrażą takie życzenie, obok chrzestnego katolika (chrzestnej katoliczki) można dopuścić jako chrześcijańskiego świadka chrztu człowieka ochrzczonego i wierzącego w Chrystusa, ale nienależącego do wspólnoty katolickiej (por. KPK, kan. 873 i 874 par. 1 i par. 2). Co do odłączonych braci z Kościołów wschodnich należy wziąć pod uwagę specjalne przepisy dla Kościołów wschodnich.

11. Zwyczajnymi szafarzami chrztu są biskupi, kapłani i diakoni.

1. Udzielając tego sakramentu, niech pamiętają, że działają w Kościele w imieniu Chrystusa i mocą Ducha Świętego. Niech więc będą staranni w głoszeniu słowa Bożego i w udzielaniu sakramentu.
2. Niech się również wystrzegają wszelkich czynności, które by mogły być słusznie uznane przez wiernych za okazywanie komuś szczególnych względów.
3. Poza wypadkiem konieczności nie wolno nikomu bez odpowiedniego zezwolenia udzielać chrztu na obcym terytorium, nawet swoim podwładnym.

12. Biskupi, główni szafarze Bożych tajemnic i kierownicy całego życia liturgicznego w powierzonym sobie Kościele, rządzą udzielaniem chrztu, przez który dostępuje się udziału w królewskim kapłaństwie Chrystusa. Dlatego niech się nie zwalniają od osobistego udzielania chrztu przede wszystkim w Wigilię Paschalną. Zaleca się im zwłaszcza udzielanie chrztu dorosłym i troskę o ich przygotowanie.

13. Obowiązkiem duszpasterzy jest pomagać biskupowi w nauczaniu i udzielaniu chrztu dorosłym, którzy im zostali powierzeni, chyba że biskup inaczej postanowi. Do ich zadań należy także odpowiednie duszpasterskie przygotowanie i pomoc rodzicom i chrzestnym przed chrztem dzieci przy współudziale katechetów i innych przygotowanych ludzi świeckich, oraz udzielanie dzieciom tego sakramentu.

14. Inni kapłani, a także diakoni, jako pomocnicy biskupa i proboszczów w ich urzędzie, przygotowują do chrztu oraz udzielają go, o ile wezwie ich do tego lub wyrazi zgodę biskup albo proboszcz.

15. Przy dużej liczbie przyjmujących chrzest celebransowi mogą pomagać inni kapłani albo diakoni, a nawet ludzie świeccy, jak to jest przewidziane w odpowiednich częściach obrzędu.

16. Jeśliby kapłan lub diakon był nieobecny, a życiu nieochrzczonego zagrażało niebezpieczeństwo, zwłaszcza gdyby był konający, chrztu udzielić może, a niekiedy powinien, każdy wierzący, a nawet jakikolwiek człowiek kierujący się właściwą intencją. Jeżeli niebezpieczeństwo śmierci nie jest bezpośrednie, to w miarę możności powinien sakramentu udzielić świecki katolik, posługując się przy tym formą skróconą, podaną poniżej. Dobrze by było, aby i z tej okazji zebrała się jakaś niewielka społeczność lub przynajmniej byli obecni jeden czy dwaj świadkowie.

17. Wszyscy katolicy świeccy, jako członkowie ludu kapłańskiego, a zwłaszcza rodzice i – z racji obowiązków – katecheci, położne, pomocnice domowe, opiekunki społeczne lub pielęgniarki, a także lekarze, niech się starają przyswoić sobie, w miarę swych uzdolnień, wystarczającą znajomość poprawnej formuły chrztu w naglącym wypadku. Powinni ich tego nauczyć proboszczowie, diakoni i katecheci; biskupi niech zadbają w swych diecezjach o skuteczne sposoby tego nauczania.

III. RZECZY POTRZEBNE DO UDZIELANIA CHRZTU

18. Woda do chrztu ma być naturalna i czysta, tak z uwagi na prawdziwość znaku, jak ze względów higienicznych.

19. Chrzcielnica lub naczynie, w którym według potrzeby przygotowuje się wodę do chrztu udzielanego w prezbiterium, niech jaśnieją czystością i pięknem.

20. W zależności od klimatu danego kraju należy przewidzieć możliwość ogrzania wody.

21. Poza nagłymi wypadkami niech kapłan lub diakon nie chrzci inną wodą, jak tylko specjalnie w tym celu poświęconą. Jeśli w Wigilię Paschalną dokonano poświęcenia wody, powinno się ją, według możliwości, zachować na cały okres Wielkanocy i jej używać dla wyraźniejszego podkreślenia łączności tego sakramentu z misterium paschalnym. Pożądane jest, aby poza okresem Wielkanocy święcić wodę przy każdym udzielaniu chrztu, by nawet przez same słowa poświęcenia jasno zaznaczyć tajemnicę zbawienia, którą Kościół obchodzi i głosi. Jeśli chrzcielnica jest tak zbudowana, że wypływa z niej woda, należy święcić tryskający strumień.

22. Wolno używać zarówno formy zanurzenia, która dokładniej oznacza uczestnictwo w Śmierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa, jak i formy polania.

23. Słowa, przez które w Kościele łacińskim udziela się chrztu, są następujące: “Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.

24. Do liturgii słowa Bożego należy przygotować odpowiednie miejsce w kaplicy chrzcielnej lub w kościele.

25. Chrzcielnica, z której wypływa woda do chrztu albo w której się ją przechowuje, niech będzie przeznaczona wyłącznie do sakramentu chrztu i w pełni godna tego, aby tam chrześcijanie odradzali się z wody i z Ducha Świętego. Bez względu na to, czy mieści się ona w jakiejś kaplicy wewnątrz lub obok kościoła, czy w jakiejś części kościoła na widoku wiernych, należy ją tak urządzić, by w obrzędach chrztu mogło uczestniczyć wiele osób. Po skończeniu okresu Wielkanocy w miejscu udzielania chrztu wypada ze czcią przechowywać paschał i zapalać go podczas udzielania chrztu, aby od niego łatwo było zapalać świece ochrzczonych.

26. Te obrzędy przy udzielaniu chrztu, które mają być wykonywane poza kaplicą chrzcielną, niech się odbywają w różnych miejscach kościoła, stosownie do liczby uczestników i do szczególnego charakteru różnych części liturgii chrztu. Jeśliby kaplica chrzcielna nie mogła pomieścić wszystkich katechumenów i wszystkich uczestników, także te obrzędy, które zwykle w niej się wykonuje, można odprawić w innym dogodniejszym miejscu w kościele.

27. Jeśli jest to możliwe, wszystkim nowo narodzonym powinno się udzielać chrztu wspólnie, w tym samym dniu. Bez słusznej przyczyny nie należy w tym samym kościele i w tym samym dniu udzielać chrztu więcej niż jeden raz.

28. Na właściwym miejscu będzie dokładnie określony czas chrztu, zarówno dorosłych, jak i dzieci. Poza tym udzielanie tego sakramentu niech zawsze ukazuje jego charakter paschalny.

29. Proboszczowie powinni dokładnie i bezzwłocznie zapisać w księdze chrztów imiona ochrzczonych, szafarza, rodziców dziecka i chrzestnych oraz miejsce i datę udzielenia chrztu.

IV. UPRAWNIENIA KONFERENCJI EPISKOPATU W ZAKRESIE ADAPTACJI

30. Na podstawie Konstytucji o liturgii świętej (nr 63 b) Konferencjom Episkopatu przysługuje prawo przygotowania w krajowych rytuałach rozdziału odpowiadającego niniejszemu rozdziałowi Rytuału rzymskiego, dostosowanego do potrzeb poszczególnych regionów. Po zatwierdzeniu takiego rytuału przez Stolicę Apostolską można go będzie używać na terenach, dla których jest przeznaczony. Konferencje Episkopatu powinny.

1. Ustalić adaptacje, o których mówi Konstytucja o liturgii świętej (nr 39).
2. Dokładnie i roztropnie rozważyć, co z tradycji i charakteru danego narodu byłoby pożytecznie zachować; mogą także przedstawić Stolicy Apostolskiej i za jej zgodą wprowadzić jeszcze inne adaptacje, które wydają się im pożyteczne lub konieczne.
3. Jeśli natomiast w istniejących już rytuałach krajowych znajdują się jakieś elementy własne, mogą je zatrzymać lub dostosować, byleby zgodne były z Konstytucją o liturgii świętej i ze współczesnymi potrzebami.
4. Opracować przekłady tekstów tak, by były rzeczywiście dostosowane do charakteru różnych języków i kultur, oraz dodać odpowiednie melodie do śpiewu tam, gdzie to wydaje się potrzebne.
5. Dostosować i uzupełnić Wprowadzenie umieszczone w Rytuale rzymskim tak, by szafarze w pełni rozumieli znaczenie obrzędów i sprawowali je w stosowny sposób.
6. W wydawanych staraniem Konferencji Episkopatu księgach liturgicznych zastosować taki układ treści, jaki najlepiej odpowiada potrzebom duszpasterskim.

31. Opierając się na zasadach podanych w numerach 37-40 i 65 Konstytucji o liturgii świętej, w krajach misyjnych Konferencje Episkopatu mają prawo osądzić, czy do chrześcijańskiego obrzędu chrztu można dostosować elementy wtajemniczenia, jakie dotychczas istnieją u niektórych narodów, oraz zdecydować, czy te elementy wprowadzić.

32. Wszędzie tam, gdzie Rytuał rzymski chrztu podaje do wyboru kilka formuł, krajowe rytuały mogą dodać jeszcze inne, podobne w układzie i treści.

33. Śpiew jest wielką pomocą w obrzędach chrztu: stwarza on atmosferę jedności wśród obecnych, sprzyja wspólnej modlitwie i wyraża radość paschalną, którą te obrzędy powinny rozbrzmiewać. Dlatego niech Konferencje Episkopatu wezwą kompozytorów, aby zaopatrzyli w melodie teksty liturgiczne przeznaczone do śpiewania przez wiernych.

V. UPRAWNIENIA SZAFARZA CHRZTU W ZAKRESIE ADAPTACJI

34. Szafarz, uwzględniając okoliczności i rozmaite potrzeby oraz życzenia wiernych, niech chętnie korzysta z różnych wariantów, na jakie obrzęd zezwala.

35. Oprócz tych adaptacji, które przewidziane są przez sam Rytuał rzymski w dialogach i błogosławieństwach, szafarz może wprowadzić, ze względu na różne okoliczności, jeszcze inne adaptacje, te mianowicie, o których mówi się szerzej we Wprowadzeniu Teologicznym i Pastoralnym do chrztu dorosłych i do chrztu dzieci.

CHRZEST DZIECI

WPROWADZENIE TEOLOGICZNE I PASTORALNE

I. ZNACZENIE CHRZTU DZIECI

1. Pod nazwą dzieci lub niemowląt rozumie się tych, którzy nie mogą wyznać swojej wiary, ponieważ jeszcze nie doszli do wieku rozeznania.

2. Kościół, otrzymawszy misję głoszenia Ewangelii i udzielania chrztu, już od pierwszych wieków chrzcił nie tylko dorosłych, lecz także niemowlęta. Zawsze bowiem uważał, że według słów Pańskich: “Jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego” (J 3, 5) dzieciom nie należy odmawiać chrztu, ponieważ chrzci się je w wierze tego właśnie Kościoła, wyznawanej publicznie przez rodziców, przez chrzestnych i przez innych uczestników. Osoby te reprezentują zarówno Kościół lokalny, jak i całą społeczność Świętych i wierzących, Kościół Matkę, bo ona cała rodzi wszystkich i każdego z osobna.

3. Dla dopełnienia prawdy sakramentu trzeba, aby dzieci były potem wychowywane w tej wierze, w której zostały ochrzczone. Podstawą tego wychowania będzie sakrament chrztu uprzednio przyjęty. Albowiem wychowanie chrześcijańskie, do którego dzieci mają prawo, zmierza do tego, by stopniowo je doprowadzać do poznania planu Bożego w Chrystusie tak, by dzieci te mogły w końcu potwierdzić wiarę, w której zostały ochrzczone.

II. OBOWIĄZKI I CZYNNOŚCI PRZY UDZIELANIU CHRZTU

4. Lud Boży, to znaczy Kościół, reprezentowany przez wspólnotę lokalną, ma wielki udział we chrzcie zarówno dorosłych, jak i dzieci. Niemowlę bowiem przed i po chrzcie ma prawo do miłości i pomocy ze strony wspólnoty. W czasie chrztu, oprócz czynności, które według nru 7 Wprowadzenia ogólnego ma wykonać zgromadzony lud, wspólnota spełnia swe zadanie, wyrażając razem z celebransem swoją zgodę na wyznanie wiary złożone przez rodziców i chrzestnych. W ten sposób staje się widoczne, że wiara, w której chrzci się dzieci, jest skarbem nie tylko tej jednej rodziny, lecz całego Chrystusowego Kościoła.

5. Z porządku natury wynika, że przy chrzcie zadania i czynności rodziców dziecka są ważniejsze niż zadania chrzestnych.

1. Jest rzeczą doniosłą, aby rodzice dziecka przed chrztem przygotowali się do świadomego udziału w nim, albo kierując się własną znajomością wiary, albo przy pomocy przyjaciół i innych członków wspólnoty, posługując się odpowiednimi środkami, którymi są książki, listy i katechizmy przeznaczone dla rodzin. Proboszcz zaś niechaj się stara osobiście lub przez współpracowników złożyć im wizytę, a nawet zebrać większą liczbę rodzin, by przygotować je do zbliżającego się obrzędu przez duszpasterskie pouczenie i wspólną modlitwę.
2. Jest rzeczą ważną, aby rodzice dziecka przyjmującego chrzest uczestniczyli w obrzędzie, podczas którego ich dziecko rodzi się ponownie z wody i z Ducha Świętego.
3. Rodzice dziecka mają w obrzędzie chrztu swoje ważne zadania. Nie tylko bowiem wysłuchują pouczenia celebransa i uczestniczą w modlitwie odmawianej przez całe zgromadzenie wiernych, lecz spełniają ponadto czynności liturgiczne gdy: a) publicznie proszą o chrzest dla dziecka; b) kreślą znak krzyża na czole dziecka bezpośrednio po celebransie; c) wyrzekają się szatana i składają wyznanie wiary; d) niosą niemowlę do chrzcielnicy (należy to zwłaszcza do matki); e) trzymają zapaloną świecę; f) otrzymują specjalne błogosławieństwo przeznaczone dla matek i ojców.
4. Jeśli ktoś z rodziców dziecka nie może złożyć wyznania wiary, bo np. nie jest katolikiem, może zachować milczenie; żąda się tylko, aby wyrażając prośbę o chrzest dla dziecka, zamierzał lub przynajmniej zgadzał się wychować dziecko według wiary otrzymanej na chrzcie.
5. Po udzieleniu chrztu rodzice dziecka, wdzięczni Bogu i wierni podjętym zadaniom, mają obowiązek doprowadzić dziecko do poznania Boga, którego przybranym synem się stało, oraz przygotować do przyjęcia bierzmowania i uczestnictwa w Eucharystii. Proboszcz niech im pomaga w spełnieniu tego zadania, posługując się odpowiednimi środkami.

6. Dala każdego dziecka wolno wybrać ojca i matkę chrzestną; przepisy mówiące o “chrzestnych” odnoszą się do nich obojga. Obecnie rodzice i chrzestni składają wyznanie wiary we własnym imieniu, a nie w imieniu dziecka. Dlatego na chrzestnych nie należy wybierać takich osób, które nie mogą szczerze złożyć tego wyznania. Wiernych należy o tym często pouczać, zwłaszcza podczas przygotowania do małżeństwa, aby uniknąć nieprzyjemności w czasie bezpośredniego przygotowania do chrztu.

7. Oprócz tego, co powiedziano o szafarzu zwyczajnym we Wprowadzeniu ogólnym (nry 11-15), trzeba jeszcze zauważyć, że:

1. Duszpasterze mają obowiązek przygotowywać rodziny do chrztu dzieci i pomagać im w wypełnianiu zadań wychowawczych, jakie z tego sakramentu wynikają. Do biskupów natomiast należy koordynacja tego rodzaju inicjatyw duszpasterskich w diecezji przy pomocy diakonów i ludzi świeckich.
2. Duszpasterze mają ponadto dokładać starań, by każdorazowo udzielanie chrztu odbywało się z należytą godnością i, w miarę możności, było dostosowane do warunków i życzeń rodziny. Ktokolwiek udziela chrztu, niech wykonuje obrzęd dokładnie i pobożnie, niech się także stara, aby wszystkim okazać życzliwość i uprzejmość.

III. CZAS I MIEJSCE CHRZTU DZIECI

8. W wyborze terminu chrztu należy się kierować w pierwszym rzędzie względami na zbawienie dziecka, by nie zostało pozbawione dobrodziejstw tego sakramentu; następnie należy wziąć pod uwagę zdrowie matki, aby mogła, jeśli to możliwe, osobiście brać udział. Poza tym, o ile tylko nie będzie się to sprzeciwiało wyższemu dobru dziecka, trzeba brać pod uwagę potrzeby duszpasterskie, tj. wystarczający przeciąg czasu na przygotowanie rodziców i nawet na samo zorganizowanie chrztu w sposób należyty, aby wyraźnie się ukazało znaczenie chrztu. Dlatego:

1. Jeśli dziecko znajduje się w niebezpieczeństwie śmierci, należy je bezzwłocznie ochrzcić i wolno to zrobić nawet wbrew woli rodziców, choćby byli to rodzice niekatolicy. Chrzest wówczas odbywa się w sposób niżej podany (nr 21).
2. W zwykłych okolicznościach rodzice lub przynajmniej jedno z nich albo ci, którzy prawnie ich zastępują, powinni wyrazić zgodę na chrzest. Jak najwcześniej, o ile to możliwe, jeszcze przed narodzeniem dziecka, powinni oni powiadomić proboszcza o przyszłym chrzcie, aby można było odpowiednio przygotować udzielenie sakramentu.
3. Udzielenie chrztu powinno nastąpić w pierwszych tygodniach po narodzeniu dziecka. Jeśli brak jakiejkolwiek uzasadnionej nadziei, że dziecko będzie wychowane po katolicku, chrzest należy odłożyć zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, powiadamiając rodziców o przyczynie (zob. nr 25).
4. Proboszcz decyduje, uwzględniając zarządzenia Konferencji Episkopatu, kiedy mają być ochrzczone te dzieci, gdy nie ma warunków wyżej wymienionych (zob. podpunkty 2 i 3).

9. Aby ukazać paschalny charakter chrztu, zaleca się udzielać go w Wigilię Paschalną lub w niedzielę, w każdą bowiem niedzielę Kościół wspomina Zmartwychwstanie Pana. W niedzielę można udzielać chrztu także podczas Mszy świętej, aby cała wspólnota mogła brać udział w obrzędzie i aby jeszcze jaśniej ukazać związek chrztu i Eucharystii. Nie należy jednak czynić tego zbyt często. Zresztą normy dotyczące udzielania chrztu w Wigilię Paschalną albo w Mszy niedzielnej podane są niżej.

Zasadniczo chrzest wszystkich zgłoszonych dzieci powinien się odbywać wspólnie w wyznaczoną niedzielę. Jeżeli jednak zgłoszono zbyt wielką liczbę dzieci, proboszcz może je podzielić na kilka grup. Wielkość grup należy ustalić w zależności od pojemności kościoła i kaplicy chrzcielnej. Nie wolno odmówić ochrzczenia dziecka, którego rodzice spóźnili się na chrzest grupowy.

10. Aby jaśniej było widać, że chrzest jest sakramentem wiary Kościoła oraz sakramentem włączenia do Ludu Bożego, należy go udzielać zwykle w kościele parafialnym, w którym powinna znajdować się chrzcielnica.

11. Po wysłuchaniu zdania miejscowego proboszcza, ordynariusz miejsca może zezwolić lub nakazać, aby chrzcielnica znajdowała się w innym kościele lub kaplicy, na terenie parafii. Zwyczajnie proboszcz ma prawo udzielać chrztu także i w tych miejscach. Kiedy zaś kandydat do chrztu, ze względu na odległość lub inne okoliczności, nie może bez poważnej niedogodności przybyć lub być przyniesiony, chrztu można i należy udzielić w innym bliżej położonym kościele lub kaplicy albo nawet w innym odpowiednim miejscu z zachowaniem tego, co postanowiono o czasie i strukturze obrzędu (zob. nry 8-9, 15-22).

12. Poza wypadkiem konieczności chrztu nie należy udzielać w domach prywatnych, chyba że ordynariusz miejsca zezwoli na to z poważnej przyczyny.

13. Jeśli biskup inaczej nie postanowi (por. nr 11), nie powinno się udzielać chrztu w szpitalach, chyba że zmuszać będzie do tego konieczność lub jakiś wzgląd duszpasterski. Zawsze jednak należy powiadomić proboszcza, a rodziców dziecka odpowiednio przed chrztem przygotować.

14. Dobrze by było podczas liturgii słowa wynosić dziecko do osobnego pomieszczenia. Trzeba jednak dokładać starań, by matki lub matki chrzestne uczestniczyły w liturgii słowa, dlatego na ten czas dzieci należy powierzyć innym kobietom.

IV. STRUKTURA OBRZĘDU CHRZTU DZIECI

A. CHRZEST UDZIELANY PRZEZ SZAFARZA ZWYCZAJNEGO

15. Jeśli nie grozi niebezpieczeństwo śmierci, celebrans powinien wykonać pełny obrzęd tak, jak jest tutaj podany, bez względu na to, czy chrzci jedno, kilkoro lub nawet bardzo wiele dzieci.

Obrzęd chrztu dzieci został zredagowany w ten sposób, że nie wymaga udziału komentatora. Sam celebrans daje konieczne wyjaśnienia i kieruje zachowaniem uczestników. Natomiast pożyteczny byłby udział organisty albo innego przewodnika śpiewu, który przed wejściem celebransa powtórzyłby potrzebne śpiewy, a potem je podtrzymywał.

16. Chrzest zaczyna się od obrzędu przyjęcia dzieci. Ukazuje on wolę rodziców albo chrzestnych, którzy proszą o chrzest, i zamiar Kościoła, który chce go udzielić. Wyraża się to przez znak krzyża, jaki celebrans i rodzice kreślą na czole dziecka.

17. Liturgia słowa Bożego zmierza do tego, aby przed udzieleniem sakramentu ożywić wiarę rodziców, chrzestnych i wszystkich obecnych, oraz aby przez wspólną modlitwę wyprosić owoce sakramentu. Liturgia ta składa się z czytania jednego lub kilku wyjątków z Pisma Świętego, z homilii, po której ma być chwila ciszy, z modlitwy powszechnej kończącej się modlitwą w formie egzorcyzmu. Ta modlitwa przygotowuje do namaszczenia olejem katechumenów lub do włożenia rąk.

Liturgię słowa należy odprawiać w takim miejscu, w którym wszyscy obecni mogą usiąść, aby spokojnie wysłuchać czytań i homilii. Najczęściej wystarczy jedno czytanie wyjaśnione w homilii. Dobrze jest już w czasie przygotowania chrztu powierzyć czytania, z wyjątkiem Ewangelii, komuś z rodziców lub chrzestnych i dostarczyć mu tekst, żeby miał czas na przygotowanie. Śpiew psalmu responsoryjnego albo Alleluja musi być starannie przygotowany.

18. Samo udzielenie sakramentu:

• Przygotowuje się bezpośrednio:

a) przez uroczystą modlitwę celebransa, który wzywając Boga i przypominając Jego plan zbawienia albo święci wodę chrzcielną, albo wspomina o poświęceniu już dokonanym;

b) przez wyrzeczenie się Szatana, składane przez rodziców i chrzestnych, oraz przez wyznanie wiary, które potwierdza celebrans i społeczność, wreszcie przez ostatnie pytanie skierowane do rodziców i chrzestnych;

• dokonuje się przez obmycie wodą, które może mieć formę zanurzenia lub polania, zgodnie z miejscowym zwyczajem, oraz przez wezwanie Trójcy Przenajświętszej;
• dopełnia się przez namaszczenie krzyżmem, co ma oznaczać włączenie ochrzczonego w królewskie kapłaństwo i dopuszczenie go do wspólnoty Ludu Bożego; kończy się wreszcie włożeniem białej szaty i wręczeniem zapalonej świecy.

Biała szata powinna być przyniesiona przez chrzestnych dla każdego dziecka osobno, a nie przekładana z jednego dziecka na drugie. Podobnie świeca powinna być przyniesiona przez chrzestnych, a po chrzcie zabrana do domu jako pamiątka chrztu.

19. Po przemówieniu celebransa odmawia się przed ołtarzem Modlitwę Pańską, w niej dzieci Boże modlą się do Ojca, który jest w niebie. Jest to zapowiedź przyszłego udziału w Eucharystii. Na zakończenie matki i ojcowie oraz wszyscy obecni otrzymują błogosławieństwo, aby na wszystkich obficie spłynęła łaska Boża

Procesja do ołtarza przypomina, że wtajemniczenie chrześcijańskie ma być dopełnione przez sakrament bierzmowania i udział w Eucharystii, oraz że “wierni, przez chrzest wcieleni do Kościoła, dzięki otrzymanemu znamieniu przeznaczeni są do uczestnictwa w kulcie religii chrześcijańskiej” (KK 11). Jeżeli chrzest odbył się w prezbiterium, to rodzice z dziećmi zbliżają się do ołtarza i ustawiają dokoła. Końcowe błogosławieństwo rodziców zastępuje dawny wywód.

B. SKRÓCONY OBRZĘD CHRZTU

20. Skrócony obrzęd chrztu do użytku katechetów (KL 68) zawiera przyjęcie dzieci, liturgię słowa Bożego lub pouczenie przez szafarza i modlitwę wiernych. Przed chrzcielnicą szafarz wygłasza modlitwę, w które wzywa Boga i wspomina te momenty dziejów zbawienia, które się odnoszą do chrztu. Po udzieleniu chrztu opuszcza się namaszczenie krzyżmem, lecz odmawia się odpowiednią formułę i cały obrzęd kończy się jak zwykle. Opuszcza się zatem egzorcyzm, namaszczenie olejem katechumenów, namaszczenie krzyżmem i obrzęd “Effatha”.

21.

22.

V. UPRAWNIENIA KONFERENCJI EPISKOPATU ORAZ BISKUPÓW W ZAKRESIE ADAPTACJI

23.

24.

25.

26.

VI. UPRAWNIENIA SZAFARZA W ZAKRESIE ADAPTACJI

27.

28.

29.

30.

31.

PRAWO DIECEZJALNE KOŚCIOŁA KALISKIEGO (PIERWSZY SYNOD DIECEZJI KALISKIEJ 2007-2009)

ZNACZENIE CHRZTU

413. Sakrament chrztu wyzwala z grzechu pierworodnego i z wszystkich innych grzechów, rodzi do życia Bożego, włącza do wspólnoty Kościoła – Mistycznego Ciała Chrystusa, otwiera dostęp do pozostałych sakramentów, stanowi początek i fundament całego chrześcijańskiego życia.

PRZYJMUJĄCY CHRZEST

414. Dzieci powinny być ochrzczone możliwie [jak] najszybciej po urodzeniu. Należy to przypominać na katechezie oraz rodzicom.

415. Dziecko powinno być ochrzczone, jeżeli istnieje uzasadniona nadzieja jego katolickiego wychowania (KPK kan. 868, par. 1). Nie można bezwarunkowo uzależniać chrztu dziecka od zawarcia sakramentalnego związku przez jego rodziców. Uzasadnieniem nadziei na katolickie wychowanie dziecka może być oświadczenie jego rodziców lub osób, które prawnie ich zastępują.

416. Zdarzają się coraz częściej przypadki chrztu dzieci przed pierwszą Komunią świętą, a także dorosłych. Duszpasterze niech otoczą szczególną troską takie przypadki, niech podejmują lub zorganizują niezbędne przygotowanie oraz udzielą chrztu, stosownie do zaleceń Kościoła określonych w prawie kanonicznym.

ZADANIA DUSZPASTERZY

417. Duszpasterze powinni:

• organizować katechezę dla dorosłych, która budziłaby ich świadomość chrzcielną i ukazywała znaczenie chrztu dla chrześcijańskiego życia;
• należycie pouczać rodziców dziecka i chrzestnych o znaczeniu chrztu i związanych z nim obowiązków, o ich odpowiedzialności za chrześcijańskie wychowanie dziecka oraz przygotować ich do uczestnictwa w obrzędach chrztu.

RODZICE CHRZESTNI

418. Przy wyborze kandydatów na rodziców chrzestnych należy uwzględnić wymogi prawa kanonicznego:

• wiek – ukończone 16 lat; proboszcz dla słusznej przyczyny może dopuścić kandydata młodszego, jeśli ten ma ukończone 14 lat;
• osoby, które są katolikami praktykującymi, regularnie uczestniczą w niedzielnej Eucharystii, przyjęły sakrament bierzmowania, przystępują do sakramentu pokuty, swoim postępowaniem dają przykład chrześcijańskiego życia.

419. Rodzicami chrzestnymi nie mogą być osoby żyjące w niesakramentalnym związku małżeńskim oraz te, które chociaż są katolikami, notorycznie zaniedbują praktyki religijne i prowadzą życie naganne. Niedopuszczenie do funkcji chrzestnego powinno jednak nastąpić wówczas, gdy wyczerpane zostały wszelkie możliwości usunięcia braków.

420. Rodzice chrzestni przed chrztem winni przystąpić do sakramentu pokuty.

421. Chrzestny pochodzący z innej parafii winien przedstawić zaświadczenie od swojego proboszcza czy spełnia warunki wymagane dla posługi chrzestnego.

422. Chrześcijanin należący do niekatolickiej wspólnoty kościelnej może być dopuszczony jedynie jako “świadek chrztu” i to razem z chrzestnym będącym katolikiem.

SPOSÓB UDZIELANIA SAKRAMENTU

423. Sakramentu chrztu należy udzielać według Rytuału rzymskiego: “Obrzędy chrztu dzieci” lub księgi: “Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych” zatwierdzonej przez Konferencję Plenarną Episkopatu Polski, zachowując normy podanie w prawie kanonicznym.

MIEJSCE CHRZTU

424. Chrzest powinien być udzielany w kościele parafialnym rodziców dziecka. W uzasadnionych przypadkach, za zgodą własnego proboszcza, można udzielić go w innej parafii. W niebezpieczeństwie śmierci lub innej konieczności chrztu można udzielić w szpitalu i w każdym innym miejscu. Szafarz udzielający chrztu w szpitalu lub w innym miejscu jest zobowiązany do pisemnego powiadomienia o tym rodziców dziecka oraz proboszcza miejsca. Zaświadczenie o udzieleniu chrztu należy przekazać do parafii pochodzenia dziecka. W parafii pochodzenia dziecka można uzupełnić obrzęd chrztu oraz za zgodą biskupa diecezjalnego dokonać adnotacji o fakcie udzielenia chrztu w sytuacji niebezpieczeństwa śmierci lub innej konieczności. Każdy kościół parafialny powinien mieć chrzcielnicę. Należy troszczyć się o jej piękno i czystość. O ile to możliwe, chrzcielnicę należałoby umieścić w osobnej kaplicy lub blisko prezbiterium i ołtarza.

SZAFARZ SAKRAMENTU

425. Zwyczajnymi szafarzami chrztu są: biskup, prezbiter i diakon. Udzielanie chrztu w parafii jest w specjalny sposób powierzone proboszczowi. W niebezpieczeństwie śmierci sakramentu chrztu może udzielić każdy człowiek mający intencję uczynienia tego, co czyni Kościół. Nikomu, bez odpowiedniego pozwolenia, nie wolno udzielać chrztu, poza wypadkiem konieczności, na obcym terenie.

CZAS UDZIELANIA SAKRAMENTU

426. Synod zaleca udzielanie sakramentu chrztu w niedzielę przy licznym udziale wiernych. Dniem szczególnym dla udzielania chrztu jest Wigilia Paschalna. Jeśli przemawiają za tym słuszne racje, chrztu można udzielić w jakimkolwiek dniu.

SPISANIE AKTU CHRZTU

427. Proboszcz miejsca udzielania chrztu powinien dokładnie zapisać w księdze ochrzczonych dane personalne ochrzczonego, jego rodziców i chrzestnych. Wpisu należy dokonać przy załatwianiu formalności chrzcielnych na podstawie aktu urodzenia dziecka. Przy dziecku zrodzonym z matki niezamężnej wpisu chrztu należy dokonać według wskazań kan. 877, par. 2, a przy dziecku adoptowanym kan. 877, par. 3 Kodeksu Prawa Kanonicznego.

UROCZYSTOŚCI ZWIĄZANE Z CHRZTEM

428. Duszpasterze niech zachęcają wiernych, aby z racji chrztu dziecka urządzali uroczystości domowe skromne i bez alkoholu. Niech także zachęcają do wprowadzania zwyczaju obchodów pierwszej rocznicy chrztu z udziałem rodziców, rodziny i chrzestnych. W takich przypadkach powinno się dzieci błogosławić według obrzędu w “Księdze błogosławieństw”.