Św. Helena, matka cesarza Konstantyna Wielkiego, odegrała kluczową rolę w historii Kościoła, przypisuje się jej odnalezienie relikwii Krzyża Świętego. Według legendy, cesarz Konstantyn przed bitwą otrzymał wizję krzyża z napisem „w tym znaku zwyciężysz”, co doprowadziło do jego nawrócenia i przyjęcia chrześcijaństwa. Konstantyn, za radą chrześcijan, wysłał swoją matkę Helenę do Jerozolimy, by odnalazła krzyż, na którym zmarł Chrystus. Po modlitwach i cudach, Helena odkryła trzy krzyże, z których prawdziwy rozpoznano po wskrzeszeniu zmarłego. Znalezisko to stało się fundamentem dla dalszej promocji chrześcijaństwa w cesarstwie.

Helena, oprócz działań religijnych, znana była z charytatywności, pomagając ubogim i więźniom. Jej wpływ na syna Konstantyna, choć trudny do dokładnego oszacowania, przyczynił się do wprowadzenia przepisów sprzyjających chrześcijanom, takich jak edykt mediolański z 313 r., który gwarantował wolność wyznania. Helena zmarła w wieku około 80 lat, a jej kult rozwinął się po jej śmierci, przypisując jej tytuł świętej zarówno w Kościele katolickim, jak i prawosławnym.